Թեհրանը մտավախություն ունի, որ կարող է կտրվել Երևանից. միջազգային հետախուզական հրատարակություն
Կանադական Geopolitical Monitor միջազգային հետախուզական հրատարակությունը ծավալուն անդրադարձ է կատարել Հարավային Կովկասում, մասնավորապես Ադրբեջանի և Իրանի միջև աճող լարվածությանն ու հասունացող հակամարտությանը:
«Մինչ ուկրաինական պատերազմը գերիշխում է համաշխարհային մամուլի վերնագրերում, մեկ այլ հակամարտություն է հասունանում Հարավային Կովկասում, որտեղ Ադրբեջանն ու Իրանը 2020 թվականի Ղարաբաղյան պատերազմից հետո գնալով ավելի են թշնամացել», - գրում է աղբյուրը:
Նշվում է, որ Իսրայելի և Թուրքիայի ռազմական աջակցությամբ Հայաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի հաղթանակից հետո Իրանը հասկացել է, որ իր անվտանգությունը հյուսիսային սահմանի երկայնքով վտանգված է, քանի որ պատերազմը վտանգում էր նրան կտրել տարածաշրջանային առանցքային դաշնակից Երևանից, փոխանցում է Tert.am-ը։
Աղբյուրը հիշեցնում է, որ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը մտահոգություն է հայտնել սեպտեմբերի ընթացքում Հայաստանի հարավային սահմանների երկայնքով հաճախակի նոր ոտնձգությունների (նկատի ունի Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիան ՀՀ ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ- Tert.am) կապակցությամբ։ Ադրբեջանի այս վերսկսված հարձակումը տագնապ է առաջացրել ոչ միայն Իրանի, այլ նաև ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի կողմից, գրում է Geopolitical Monitor-ը:
«Այս ոտնձգությունները մոտենում են Թեհրանի կարմիր գծերից մեկին Կովկասի սահմանների հնարավոր վերագծման հարցում, որի արդյունքը հաճախ է ակնարկվում նախագահներ Ալիևի և Էրդողանի հռետորաբանության մեջ՝ կապված պանթուրքական էքսպանսիայի հետ: (Սահմանների) վերագծումը նոր աշխարհաքաղաքական խնդիրներ կառաջացնի Իրանի համար. դրանց թվում է հազարավոր տարիներ շարունակ գործող Հայաստանով անցնող հնագույն առևտրային ճանապարհի խափանումը:
Ադրբեջանը չի թաքցնում Իրանի նկատմամբ իր թշնամությունը Հայաստանի հետ 2020 թվականի պատերազմից ի վեր՝ գնալով այնքան հեռու, որ ներկայացնում է «Մեծ Ադրբեջանի» քարտեզները, որտեղ պատկերված են Իրանի հյուսիսային նահանգների որոշ հատվածներ (Իրանում բնակվում է շուրջ 16 միլիոն ադրբեջանցի, որոնք կենտրոնացած են երկրի հյուսիս-արևմուտքում՝ Ադրբեջանի սահմանով):
Ե՛վ Բաքուն, և՛ Թեհրանը վերջին մեկ տարում դիվանագիտական հարցերում «ակն ընդ ական» ոճով քայլերի են դիմել, ինչն էլ ավելի է մեծացրել լարվածությունը: 2020 թվականի պատերազմից հետո Իրանը տարբեր զորավարժություններ է անցկացրել իր սահմանների երկայնքով՝ Ադրբեջանին զսպելու նպատակով։ Մյուս կողմից, Բաքուն ուժեղացրել է լարվածությունը Իրանի հետ՝ խթանելով Իրանում ադրբեջանցիների պոտենցիալ անջատողական շարժումը», - ասվում է հոդվածում:
Աղբյուրը գրում է, որ քանի որ Իրանում բողոքի ներկայիս շարժումը շարունակում է աճել՝ միավորելով բնակիչներին ավտորիտար մոլլաների դեմ, Իսլամական Հանրապետությունը կարող է հուսահատ քայլի դիմել ուշադրությունը շեղելու համար, իսկ արտաքին հակամարտությունը երկիրն ընդհանուր թշնամու դեմ միավորելու ճանապարհներից մեկն է:
«Թեև նախագահ Իլհամ Ալիևը 2003-ին իշխանության գալուց ի վեր պահպանել է կոշտ ավտոկրատական կառավարում, նա այժմ վայելում է ժողովրդականության նոր ալիք՝ Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի տարած հաղթանակի պատճառով: 1990-ականների Ղարաբաղյան պատերազմում պարտությունը մեծ ազգային նվաստացում էր և տարածաշրջանի հայերի հանդեպ դժգոհության հիմնական աղբյուր: Ալիևը երկար ժամանակ օգտագործում է երկու ազգերի միջև ընթացող հակամարտությունը՝ ավելի ամրապնդելու իր կոշտ իշխանությունը, ընդհուպ մինչև այն աստիճան, որ սպային, որը ՆԱՏՕ-ի հովանավորությամբ անցկացվող զորավարժությունների ժամանակ կացնահարել էր քնած հային, ազգային հերոսի կոչում է շնորհել, այն բանից հետո, երբ նա 2012-ին Ադրբեջանին է արտահանձնվել:
Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսը վերջերս մեծ քանակությամբ ռազմական տեխնիկա և կենդանի ուժ է ուղարկել Ադրբեջանի հետ Իրանի սահմանի երկայնքով, ինչը մեծացնում է հնարավոր պատերազմի ռիսկը: Նավթով հարուստ Ադրբեջանի և Իրանի միջև ցանկացած բաց հակամարտություն կարող է պոտենցիալ աղետալի լինել համաշխարհային էներգետիկ շուկաների համար՝ չասած մարդասիրական ճգնաժամի հնարավորությունը, քանի որ յուրաքանչյուր երկրի սահմանամերձ շրջաններում ապրում են տասնյակ միլիոնավոր մարդիկ», - գրում է Geopolitical Monitor-ը:
Աղբյուրը նկատում է, որ Իրանն Իսլամական հեղափոխությունից հետո միջազգայնորեն մեկուսացված է: Մյուս կողմից, Ադրբեջանը, թեև շարունակում է ղեկավարվել ավտոկրատ տոհմական իշխանության կողմից, սակայն ամրապնդել է միջազգային հարաբերությունները, փոխադարձ պաշտպանական պայմանագիր ունի Թուրքիայի հետ, ռազմական պայմանագիր՝ Իսրայելի հետ, Պարսից ծոցի երկրների կողմից՝ աճող աջակցություն: Բացի այդ, ըստ աղբյուրի, ռուսական ներխուժումն Ուկրաինա ստիպել է ԵՄ-ին փնտրել էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրներ, ինչին Բաքուն արագորեն հավանություն տվել և գազի նոր համաձայնագիր կնքել: Սրա հետևանքով, ըստ աղբյուրի, դիվանագիտական ջանքերն ամրապնդել է Ադրբեջանի միջազգային դիրքն այնպես, որ եթե պատերազմ սկսվի Իրանի հետ Բաքուն կարող է հույս դնել որոշակի դիվանագիտական աջակցության վրա՝ հաշվի առնելով այլընտրանքային էներգիայի հիմնական մատակարարի կարգավիճակը:
«Այնուամենայնիվ, Իրանի բալիստիկ հրթիռների աճող կարողությունների և մարտական փորձարկված անօդաչու սարքերի շնորհիվ, Ադրբեջանի զինված ուժերը ներկայում չունեն Իրանի հնարավոր հարվածներից պաշտպանվելու հնարավորությունները: Եթե հակամարտություն սկսվի, Թուրքիայի հետ փոխադարձ պաշտպանական պայմանագիրը կարող է տարածաշրջանային պատերազմի և ևս մեկ մարդասիրական աղետի պատճառ դառնալ: Առաջիկայում կարելի է ակնկալել թե՛ Իրանի, թե՛ Ադրբեջանի կողմից դիվանագիտական «փոխհրաձգության» էսկալացիան, որը ձեռնտու է յուրաքանչյուր երկրում ավտորիտար ռեժիմներին: Այնուամենայնիվ, անվերահսկելի էսկալացիայի և, վատագույն դեպքում, տարածաշրջանային պատերազմի վտանգը մնում է՝ չնայած, որ կողմերից ոչ մեկը չի ցանկանում և չի կարող իրեն թույլ տալ», - եզրափակել է Geopolitical Monitor-ը:
